نخست؛ انقلاب و تعطیلی مطلق فراماسونری در ایران
بر مبنای پژوهشها و برخی اسناد تا پیش از پیروزی انقلاب حدود ۵۰ لژ فراماسونری با دو هزار عضو در کشور فعال بود. این لژها که بیشتر متشکل از اقشاری مانند سرمایهداران، مجریان حکومتی، پژوهشگران و اساتید دانشگاهی بودند، اغلب در ارکان حکومت حضور داشتند.
با وقوع انقلاب اسلامی، پیوند فراماسونری با غرب و برخی کشورهای متخاصم، همچنین وابستگی شدید آن به حاکمیت باعث شد، مورد پذیرش عامه مردم قرار نگرفته به عنوان یک گروه ضد ملی مطرح و تبلیغ گردد؛ امری که در نهایت به تعطیلی همه این لژها در ایران انجامید.
البته تعدادی از آنها به خارج از کشور منتقل گردید و یا بعضاً مثل «فروغی»، مراوداتی با داخل داشتند. در هر صورت بعد از انقلاب هیچ لژ و گروهی بهعنوان لژ فراماسونری در ایران فعال نشد.
تعطیلی، تعطیلی مطلق بود، هرچند برخی افراد مرتبط با فراماسونری در آن دوره در ایران حضور داشتند یا بهصورت فردی با لژهای خارج از کشور در ارتباط بودند اما این طور نبود که در داخل ایران تشکیلاتی تحت عنوان «لژ» وجود داشته باشد.
دوم؛ شکست طرح احیای فراماسونری
بعد از مدتی، تقریباً از دهه ۷۰ به آن سو، برخی عناصر مهم که البته مسئولیت آشکار و رسمی بهعنوان عضو خاص لژ نداشتند یا در رأس هیچ یک از لژهای رسمی نبودند، وارد ایران شدند. این ورود با هدف حساسیتسنجی و بررسی زمینهها و موقعیتها صورت پذیرفت تا دریابند، آیا امکان فعالسازی مجدد لژها در ایران وجود دارد؟
این افراد در پوشش راهاندازی مراکز مشاوره خانواده و فعالیت در زمینه حل مسائل خانوادگی، سبک زندگی و نظایر آن شروع به فعالیت نمودند. آنها توانستند گروهی را جذب کرده و با اتخاذ همان روشهای فراماسونری منویات خویش را پیش برند.
در همین راستا، با اخذ تعهدات مختلف بهویژه مادی (چک و سفته) اعضای فعالتر را به نوعی مجاب میکردند تا مسائل مطرح در داخل جلسات به بیرون درز پیدا نکند. پس از آگاهی دستگاههای مسئول این افراد مجدداً به خروج از ایران ناگزیر شدند و بدین ترتیب تفکر احیای فراماسونری در ایران بار دیگر با شکست مواجه گردید.
سوم؛ تبلیغ و ترویج «ایسم»های فراماسونری
در بررسی نهایی اکنون فراماسونری، سؤال جدی آن است که آیا امروز در ایران لژ فراماسونری وجود دارد؟ آنچه از بررسی یافتههای پژوهشگران و شواهد برمیآید آن است که اکنون تشکیلاتی به عنوان لژ فراماسونری در ایران وجود ندارد.
سؤال بعدی این است که آیا تفکرات فراماسونری وجود دارد؟ پاسخ این پرسش اما به قطع و یقین مثبت خواهد بود. در توضیح میتوان چنین بیان داشت که با عنایت به اتکای عمده تفکرات فراماسونری بر مجموعهای از «ایسم»ها همچون سکولاریسم، اومانیسم و… اکنون شاهد شیوع اندیشههای مروج ایده عرفیسازی سکولاریسم، همچنین بحث پرستش خدا ولی بدون مذهب در قالب پلورالیسم و مباحثی از این دست در جامعه هستیم.
به تعبیری در مسیر سیر تحولات و تطورات فرهنگی این قبیل «ایسم»های محوری در نظامات اندیشهای فراماسونری در قالب فعالیتها و حوزههای فرهنگی همچون سینما، تئاتر، کتاب، مقالات و… در جامعه ترویج میشود.
پس میتوان گفت اندیشهها و تفکرات فراماسونری در بخشی از جامعه همچنان ساری و جاری است و به واسطه قلمهایی – وابسته یا غیر وابسته (برداشتهای شخصی) – ترویج و تبلیغ میشود و در این امر تردیدی وجود ندارد.
چهارم؛ همکاری فرق نوظهور و فراماسونری
پرسش دیگر در بررسی اکنون فراماسونری در ایران آن است که آیا تشکلهای «شبه لژ» در قالب گروهها یا فرقههایی در ایران پیگرفته میشود؟
یافتههای عمومی، حکایت از آن دارد که فرقههای نوظهور در حال ترویج در کشور با مشی سکولاریستی، خودسازگاری کاملی با اندیشهها و باورهای فراماسونری دارند و از آنجا که این فرقهها می توانند مورد توجه تشکیلات فراماسونری باشند، لذا این تشکیلات میتواند به ترویج مبانی خود از طریق فرقههای نوظهور در جامعه ایران بپردازد.
هر چند از حیث گرهخوردگی تشکیلاتی نمیتوان مستنداتی بر این امر ارائه داد، لیکن موضوع اینهمانی اندیشهها و باورهای محوری فراماسونری با مبانی معرفتی فرقههای نوپدید ما را به این مهم مرهون میسازد که فراماسونری ممکن است از بستر فرقههای نوظهور به ترویج باورها و اندیشههای خود دست زند.
پنجم؛ معرفی نسل جدید فراماسونرهای ایرانی
اما آخرین پرسش و بحث در این بازنمایی آن است که آیا فراماسونری برای احیای مجدد لژهای خود در ایران تلاشی دارد؟
پاسخ این پرسش را بر مبنای شواهد و قراین میتوان مثبت دانست. برگزاری همایشهایی در کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان با شرکت برخی ماسونهای معروف ایرانی خارج از کشور یکی از این قرینههاست.
در این گردهماییها تلاش بر آن بوده با دعوت از چهرههای جدید فراماسونر ایرانی به عبارتی نسل دوم فراماسونر ایرانی به جریان مزبور پیوند زده شود، بدین امید که این افراد بتوانند در زمان و شرایط مقتضی برای احیای لژهای تعطیلشده خود در ایران اقدام کنند.
***
در یک جمعبندی نهایی میتوان چنین ابراز داشت که امروز به معنی اخص «تشکیلات»، تشکلهایی ذیل «لژ» فراماسونری در ایران وجود ندارد اما متأسفانه اندیشهها و باورهای اساسی و محوری این جریان در قالبهای مختلف در حوزه فرهنگ و هنر، جاری و در حال ترویج است. در عین حال فراماسونری تلاش میکند به انحاء مختلف و با تغییر تاکتیکها یا قالبهای تشکیلاتی به نوعی در مسیر احیای خود در ایران گام بردارد.
ارتباط با ما: ferghepajoohi@gmail.com