ابوالقاسم جعفری| در یکی از تقسیمهای معتبر جنبشها و معنویتهای نوپدید دینی، آنها را به چهار گروه بزرگ تقسیم کردهاند: جنبشهای هزارهگرا، جنبشهایی که ریشه در ادیان شرق دارند (شرقگرا)، جنبشهایی که از یافتههای جدید علوم تجربی الهام گرفتهاند (علمگرا)، و جنبشهایی که ریشه در آموزههای مسیحی- یهودی و علوم غریبه غربی[۱] دارند (مسیحیتگرا).[۲] البته مرزبندی دقیقی در این موارد وجود ندارد و بسیاری از این جنبشها التقاطی و سِلف سرویسی[۳] عمل میکنند و دانشمندان مختلفی به مشکلبودن طبقهبندی این جنبشها اشاره کردهاند.[۴]
در این میان، جنبشهای هندویی اگرچه برخی از اصلاحات را پذیرفتند، تا حدودی موفق شدند آموزههای اصیل این آیین را منتقل سازند. این موفقیت، مرهون تلاش مرتاضان و یوگی (=یوگاپیشه)های بیشمار هندی است که از اواخر قرن نوزدهم تا کنون به غرب، به ویژه آمریکا مهاجرت کردهاند. تا اینکه امروزه، آموزههای کرمه، یوگا و مدیتیشن بخشی جداییناپذیر از فرهنگ غرب تلقی شده است و برخی از آنها در ردیف کلاسهای فوق برنامه ضروری قشر وسیعی از مردم درآمدهاند.
آیین هندو امروزه فقط در آمریکا بیش از چهارصد جماعت دارد[۵] که از آن میان، دوازده مرکز مستقل مربوط به جنبش ودانته است.[۶] این جماعات در بسیاری از شهرهای اروپا و آمریکا دارای معابد، عزلتکدهها، دِیرها، کلاسهای سخنرانی و سالنهای مخصوص به خود هستند.
در آمریکا مراکز اصلی ودانتهای در برکلی، سان فرانسیسکو، هالیوود، شیکاگو، بوستون، سَنت لوییس، نیویورک، پورتلند و سیاتل قرار دارند. معبد و عزلتکدهای که در نزدیکی سانتاباربارا قرار دارد، یکی از معابد زیبای هندویی است که کتاب و منابع مربوط به ودانته و خدماتی عمومی برای همه اقشار مردم دارد. مراکز ودانته در آرژانتین، کانادا، انگلستان، فرانسه، هلند، سویس و روسیه قرار دارد و رو به گسترش است.
در سال 1999در آمریکا 2200 نفر، خود را اعضای رسمی مراکز ودانته معرفی کرده بودند؛ اما مردمی که در این مراکز برای شنیدن سخنرانیها حاضر میشوند، همانند شرکتکنندگان کلیساها بیشمارند.[۷] یکی از نقاط قوت جنبشهای هندویی در غرب، تأکید این جنبشها بر تبلیغ جنبههای عرفانی و معنوی ادیان مختلف است که برای غربیان جذابیت دارد.[۸] این مراکز هر سال بیش از ده هزار کاتالوگ را در سطح جهانی درباره کتابهای منتشر شده در زمینه آیین هندو پخش میکنند و مدارس، کتابخانهها و مراکز یوگا را در سراسر جهان تأمین میکنند. برخی از کتابهای جنبش ودانته، مانند ترجمه ایشروود[۹] از بهگود گیتا در آمریکا در هر بار که چاپ میشود، بیش از یک میلیون نسخه از آن به فروش میرسد.
آمارها نشان دادهاند که در کشوری مانند انگلیس تعداد معتقدان به جهان پس از مرگ، طبق آموزههای مسیحی- یهودی، کمتر از معتقدان به تناسخ هندی است. در سال 1978 یک چهارم از جوانان چهارده الی هجده سال به تناسخ قائل بودند و این تعداد رو به افزایش است. آمار اعتقاد به مفاهیم شرقی در حالی در غرب افزوده میشود که آمار معتقدان به مفاهیم دینی مسیحی مانند اعتقاد به خدا، از جنگ جهانی دوم به بعد، همواره رو به کاهش بوده است.[۱۰]
به نظر میرسد عمیقترین و مهمترین تأثیر متفکران هندویی در پدید آمدن نسل جدیدی از جنبشهای نوپدید دینی و معنوی در غرب، به جز تأسیس مستقیم مراکزی جهت ترویج اندیشههای هندویی، حضور در جمع پیروان دیگر جنبشهای نوپدید دینی و قانع کردن آنها به این امر بود که پذیرش افکار ودانتهای با آموزههای آنان منافاتی ندارد؛ برای مثال ویوکاننده[۱۱] در جمع پیروان جنبشهای مختلف دینی و معنوی مانند «اندیشه جدید»[۱۲] حاضر میشد و برای آنان سخنرانی میکرد و با طرح مسائلی که برای آنان بسیار جذاب بود، آنان را به آیین هندو و جنبش ودانته ترغیب میکرد؛ برای نمونه، او در یکی از جلسات گفته بود که اگر «دانستگی فردی»[۱۳] با «دانستگی خدا»[۱۴] اتحاد پیدا کند، افکار را به جایی میرساند که میتواند اتمهای مواد را کنترل سازد و در اجسام تغییر ایجاد کند. ماده، حاصل از حرکت انرژی خداوند یا حاصل از اندیشه خداوند است.[۱۵]
همچنین ویوکاننده مخاطبان خود را از طریق قانون کرمه[۱۶] (عمل) قانع کرده بود که سرنوشت انسان، سرنوشت محتومی نیست و انسان، سرنوشت خود را با افکارش میسازد؛ حتی تغییر در اندیشه به تغییر در جسم و شفای روان منجر میشود.[۱۷] اینها مطالبی بودند که پیروان جنبشهای نوپدید در غرب، از هر فرقه و گروهی، مشتاق شنیدن آن بودند.
جنبشهای متأثر از آیین هندو
پیش از آنکه به تفصیل به نقش و تأثیر آیین هندو در جنبشهای نوپدید دینی در غرب بپردازیم، ابتدا تعدادی از جنبشهای نوپدید متأثر از آیین هندو را نام میبریم تا تصوری واقعیتر از گستره آن داشته باشیم.
در دایرهالمعارف تصویری ادیان فعال جدید،[۱۸] نوشته بنیامین بیت هلاّهمی[۱۹]حدود هزار و هشتصد دین و معنویت جدید معرفی شده است. از این تعداد، حدود پنجاه نهضت، جنبشهای کاملا هندویی هستند که برای ترویج اندیشههای هندو در خود غرب تأسیس شدهاند، یا اینکه ابتدا در هند تأسیس شدهاند؛ ولی به غرب نفوذ کرده و در آنجا به حیات خود ادامه دادهاند. بیش از صد جنبش نیز نام برده شدهاند که به نوعی از آیین هندو تأثیرپذیری داشتهاند.
باید در نظر داشت که بسیاری از جنبشهای نوپدید دینی که در دایرهالمعارفهای ادیان جدید معرفی میشوند، از میان رفتهاند و یا پیروان اندکی دارند و تأثیر زیادی در کل فرهنگ غرب نداشتهاند؛ اما تأثیر آیین هندو آنچنان است که برخی از محققان غربی، در عرض پدیده چند فرهنگی و چندزبانهشدن غرب، چند دینی شدن آن را نیز پذیرفتهاند که یکی از مهمترین عناصر آن، پیروزی قطعی آیین هندو بر مسیحیت در برخی موارد است.
برخی جنبشهای کاملا هندویی در غرب عبارتاند از: جامعه اهیمسا،[۲۰] سوامی اکاننده سَرسْوتی،[۲۱] جنبش شری آناندامایی اشرام (در انگلستان)،[۲۲] آناندا آشرام،[۲۳] مرکز بیداری معنوی،[۲۴] جمعیت نامهای بسیار خدا،[۲۵] انجمن اتحاد فرهنگی،[۲۶] کانون نور الهی، رسالت نور الهی، مرکز فرهنگ شرق و غرب، بنیاد دِوَه، شرکت راه پنجگانه، بنیاد پیشگویی، جامعه بینالمللی آگاهی کریشنا،[۲۷] بنیاد تحقیقات کندالینی،[۲۸] اشرام مهایوگا،[۲۹] مادر مرا،[۳۰]یوگای جهانی نارایاننده،[۳۱] جامعه ودانته راماکریشنا،[۳۲] سَتیه سای بابا[۳۳] و مرکز شری رامانا مهارشی.[۳۴]
بسیاری از جنبشهای نوپدید دینی غرب نیز متأثر از آیین هندو هستند که فقط در معرفی برخی از آنها به مفاهیم هندویی اشاره شده است؛ از جمله آنها عبارتاند از: مؤسسه توانایی،[۳۵] جامعه متافیزیکال آریزونا،[۳۶] مرکز شری رامانا مهاراشی،[۳۷] کریستاناندا یوگا اشرام،[۳۸] کلیسای هنومان،[۳۹] کلیسای ائتلاف معنوی مسیحی،[۴۰] آکادمی هیمالایا،[۴۱] مؤسسه آمریکایی دین هندویی،[۴۲] عصر جدید مسیحی بدون دین،[۴۳] مدرسه فلسفه عملی،[۴۴] ائتلاف احیای یهودیت(الیف)،[۴۵] باغ امال،[۴۶] بنیاد آریکا.[۴۷]
با اینکه بسیاری از محققان معتقدند جنبشهایی که برای حمایت از حقوق حیوانات و حفظ محیط زیست در غرب پدید آمدهاند، به نوعی متأثر از ادیان شرق و مثلا قانون اهیمسا[۴۸]بودهاند؛ اما جنبشهای را که ما در اینجا نام بردیم، از مفاهیم مشهور هندویی مانند: کرمه، مُکشه (=رهایی)، تناسخ، مدیتیشن و انواع یوگاهای عملی متأثر بودهاند
به گفته محققان، مجموعه جنبشهای عصر جدید که بخش مهمی از جنبشهای نوپدید دینی را تشکیل میدهند مواد خام فکری خود را از هند گرفتهاند.[۴۹]
همچنین گفته میشود که دولت آمریکا توسعه مدیتیشن را چارهای در برابر گسترش آن گونه از معنویتهای جدید تشخیص داد که با استفاده مواد مخدر همراه بود؛ از این رو، محققان غربی با بررسی علمی درباره مدیتیشن، به ویژه مدیتیشن متعالی، آن را به جای جنبشهای معنوی مخدری توصیه کردند که حتی میتواند مشکلات فردی و اجتماعی کشور آمریکا را حل کند.[۵۰]
پینوشت
[۱].occultism .
[۲]. New Religious Movement, Merrian-Webster’s Encycl. Of religions, P:800-803.
[۳]. از آنجا که این جنبشها از ادیان و معنویتهای مختلف جهان، هر آنچه را که به دلخواه و نیاز خود پسندیدهاند انتخاب میکنند، به سِلف سرویس رستوران تشبیه شدهاند که در آن، هر کس از غذاهای مختلف، هرآنچه را که میل دارد انتخاب میکند.
[۴]. Wilson &Cresswell, New Religious Movements, P:262.
[۵]. Tweed, Asian Religios in America, P:1.
[۶]. Wessinger, P:186.
[۷].Wessinger, Hinduism Arrives in America, P.186.
[۸]. Ibid. P.186.
[۹]. C. Isherwood.
[۱۰]. Wilson &Cresswell, New Religious Movements, P:36-7.
[۱۱]. در ادامه به معرفی او خواهیم پرداخت.
[۱۲]. New Tought.
[۱۳]. Individual Consciousness (تقریبا معادل معرفت نفس).
[۱۴]. consciousness of God (تقریبا معادل معرفت خدا یا حق).
[۱۵]. Wessinger, Hinduism Arrives in America, P.187.
[۱۶]. karma.
[۱۷]. Wessinger, P.186.
[۱۸]. The Illustrated Encyclopedia of Active New Religions, Sects, and Cults, 1998.
[۱۹]. Benjamin Beit-Hallahmi.
[۲۰]. Ahimsa Community.
[۲۱]. Akhanananda Saraswati, Swami.
[۲۲]. Anandamayee Charitable Society.
[۲۳]. Ananda Ashrama.
[۲۴]. Center for Spiritual Awareness (CSA).
[۲۵]. Community of the Many Names of God.
[۲۶]. Cultural Integration Fellowship.
[۲۷]. Interntional Society for Krishna Consciousnenss(ISKON).
[۲۸]. Reasearch of Kondalini Fundation.
[۲۹]. Mahayoga Ashram.
[۳۰]. Mother Mera.
[۳۱].Narayananda Univerals Yoga Trust .
[۳۲]. Ramakrishna Vedanta Society.
[۳۳]. Satia Sai Baba.
[۳۴]. Arunachala Ashrama Bhagavan Sri Ramana Maharshi Center, Inc.
[۳۵]. Institute of Ability.
[۳۶]. The Arizona Metaphysical Society.
[۳۷]. Sri Ramana Maharashi Center.
[۳۸]. Kristananda Yoga Ashram.
[۳۹]. Hanuman Church.
[۴۰]. Church of the Christian Spiritual Alliance (CSA).
[۴۱]. Himalaya Academy.
[۴۲]. The Hindu American Religious Institute.
[۴۳]. Christian New Age without Religion.
[۴۴]. The School of Empirical Philosophi.
[۴۵]. Aleph: Alliance for Jewish Renewal.
[۴۶]. Ammal’s Garden
[۴۷]. Arica Institute.
[۴۸]. ahimsa(قانون عدم آزار به حیوانات).
[۴۹]. Karma Cola, Mehta, P:150.
[۵۰]. Thursby, Hinduism Arrives in America, P:194.
ارتباط با ما: ferghepajoohi@gmail.com