فلیک سفیر جدید امریکا در ترکیه؛ مبلغ «مورمونیسم»، حامی «گولنیسم»
فرقه پژوهی برداشت از روشنا:
با روی کار آمدن رئیس‌جمهور تازه امریکا از حزب مقابل «جمهوری‌خواه»، معادلات در مناطق حساس و نقاط هدف ایالات‌متحده نیز مطابق نظر دموکرات‌ها تغییر کرده و وارد مسیری تازه شده‌است. انتخاب و انتصاب «جف فلیک» به عنوان سفیر تازه ایالات‌متحده در ترکیه از سوی «جو بایدن» نیز در همین راستا قابل ارزیابی است و البته موضوعی با وجوهی مشخص و پنهان. بخشی از این زوایای نهان را باید در سوابق و دیدگاه‌های سیاسی-مذهبی فلیک ردیابی کرد و قسمتی را در سیاست‌های حزب دموکرات که جنبه آشکار ماجراست؛ اما در یادداشت پیش‌رو تلاش شده تا وجوه ناپیدا و کمتر پرداخته‌شده این مأمور و مأموریت وی در یکی از نقاط استراژیک جهان مورد اشاره قرار گیرد، به‌ویژه ارتباط او با جریان مسیحیت‌تبشیری و نقش متعاقب آن در پیشبرد منویات فرقه مزبور.
جف فلیک کیست؟
وقتی تابستان سال جاری، بایدن از فلیک به عنوان سفیر تازه ترکیه نام برد، توجه اذهان عمومی بلافاصله به دو موضوعِ تعلق‌خاطر وی به فرقه تبشیری «مورمونیسم» و حمایت از «گولنیسم»(جنبش «گولن») جلب شد تا با ادای سوگند نامبرده در آذرماه، مأموریت ذوابعاد سفیر جدید در «آنکارا» آغاز شود. اما پیش از هر گمانه‌زنی، بهتر است بدانیم فلیک کیست؟
«جفری لین فلیک»، ملقب به جف فلیک ( Jeff Flak) متولد 1962م. و فارغ‌التحصیل کارشناسی روابط بین‌المللی و کارشناسی ارشد علوم سیاسی است. نام فلیک به‌واسطه نمایندگی در سنای امریکا با سیاست گره خورده؛ وی «سناتور ایالت آریزونا در سنای ایالات‌متحده امریکاست که برای نخستین‌بار در ۳ ژانویه ۲۰۱۳م. به‌عضویت این مجلس درآمد.»(۱)
جمهوری‌خواه محافظه‌کار دولت دموکرات
جف فلیک، خود را یک جمهوری‌خواه محافظه‌کار می‌داند؛ فردی که حامی جو بایدن دموکرات است و به‌واسطه انتقادات شدید‌اللحنش از «دونالد ترامپ»(رئیس‌جهور سابق) شهرت دارد. وی در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری امریکا از حزب جمهوری‌خواه جدا شده و به حمایت از جو بایدن پرداخت تا از سوی حزب جمهوری‌خواه به بی‌صداقتی متهم شود. به گزارش «نیویورک تایمز»، فلیک چهارمین سناتور به‌شدت افراطی محافظه‌کار در سنای امریکاست و اتحادیه محافظه‌کاران امریکا نیز با دادن 93 امتیاز، محافظه‌کار بودن او را تأیید کرده‌است.(۲)
انتقادات این سناتور جمهوری‌خواه پیشین و محافظه‌کار خادم دموکرات‌های کنونی از دولت ترامپ، دامنه وسیعی دارد که در نهایت به استعفا و کناره‌گیری‌اش انجامید. همین مسئله بر حواشی این سیاستمدار پرحاشیه می‌افزاید.
فلیک در حالی‌که در برخی مواضع همچون حمایت از رژیم صهیونیستی و تحدید قدرت ترکیه در منطقه با ترامپ، هم‌داستان است، اما موج انتقادات خود نسبت به عملکرد ترامپ را ضمن مقاله‌ای در آستانه استیضاح دوم وی (اواخر سال ۲۰۱۹م.) این‌چنین ابراز داشت: «حزب جمهوری‌خواه باید از دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، درس‌های زیادی بیاموزد. حزب جمهوری‌خواه باید به محکوم کردن ترامپ رأی می‌داد و او را از حضور در انتخابات فدرال منع می‌کرد…ما او را محکوم نکردیم. ما باید این کار را می‌کردیم، اما نکردیم. بیایید با ادامه پذیرفتن او، آسیب جدی به کشور و حزب خود تحمیل نکنیم، زیرا ترامپیسم، مخالف محافظه‌کاری است. همه ما نیز این را می‌دانیم».(۳)
مواضع سیاسی تحول‌یافته فلیک را می‌توان در پیام توئیتری‌اش پس از انتصاب به عنوان سفیر امریکا در ترکیه، هر چه بهتر مشاهده کرد، آنجا که می‌نویسد: «…پس از خدمت در هر دو مجلس نمایندگان و سنا، نقشی که کنگره در سیاست خارجی امریکا بازی می‌کند را درک می‌کنم…من ارزش اینکه امریکا یک‌صدا صحبت کند را نیز درک می‌کنم…هیچ جایگزینی برای رهبری امریکا [بر جهان] وجود ندارد…با این نامزدی، دولت بایدن بهترین سنت سیاست خارجی و دیپلماسی امریکا را تأیید می‌کند؛ اینکه باید اعتبار سیاست‌های حزبی، از مرزهای کشور فراتر نرود، سیاست خارجی امریکا می‌تواند و باید دو حزبی باشد؛ این اعتقاد و تعهد من است.»(۴)
با این رویکرد دووجهی، فلیک، فردی است که سکان امور را در ترکیه، قلب منطقه جنوب غربی آسیا در دست گرفته که پیش از این مسبوق به سابقه نبوده‌است.
مبلغ کلیسای تبشیری مورمون
یکی دیگر از وجوه قابل‌تأمل و البته کلیدی فلیک، تعلق‌خاطر و عضویت وی در فرقه تبشیری «قدیسین آخرالزمان» یا «مورمونیسم» است؛ جریانی با رویکردی کاملاً متمایز از دیگر جریان‌های مسیحیت‌صهیونیستی که حتی در امریکا نیز به سبب عنصر محوری آن یعنی اعتقاد به تعدد زوجات و خانواده‌های بزرگ، همواره محل انتقاد بوده و شاید تنها بابت حمایت تمام‌قد –مادی و معنوی- از اسرائیل بر مبنای باور‌های آخرالزمانی رایج در مسیحیت‌صهیونیستی، مورد پشتیبانی حاکمیت امریکاست.
«بنیادگرایی مورمون، خواهان حفظ سنت‌هایی نظیر چندهمسری است. مذهب مورمون در دهه ۱۸۲۰م. توسط «جوزف اسمیت» در ایالت نیویورک بنیان نهاده شد و صف خود را از پروتستانتیسم سنتی جدا کرد. این فرقه در امریکا و کشورهای دیگر، میلیون‌ها نفر پیرو داشته و از قدرت مالی و اداری بسیاری برخوردار است. جریان مورمون فراتر از یک تشکل دینی، مانند یک نهاد غیر دولتی مدنی و طریقتی، فعالیت کرده و نه‌تنها بر تعیین سیاست‌های امریکا، بلکه در خط‌دهی به سیاست‌های بین‌المللی نیز تأثیرگذار است.»(۵)
«سفیر جدید امریکا در آنکارا نیز پرورش‌یافته در خانواده‌ای معتقد و پیرو مذهب مورمونیسم است. «ویلیام فلیک»، پدربزرگ جف، از مبلغان و چهره‌های مشهور مذهب مورمون بود که به دلیل تعداد زوجات به زندان محکوم شد. فلیک نیز در اوایل دهه 1980 م. در افریقای جنوبی و زیمبابوه در مقام مبلغ مورمونیسم فعالیت می‌کرد. پیروان مذهب مورمون، حامی سرسخت اسرائیل و صهیونیسم هستند. چنانکه جف‌فلیک در اوت ۲۰۱۷م. کمک مالی کلانی برای تصویب «قانون ضد تحریم اسرائیل» اختصاص داد. بنا به قانون مزبور، اگر نهادهای دولت امریکا، بایکوت علیه اسرائیل را تشویق کنند یا با شرکت‌هایی قرارداد همکاری امضا کرده باشند که در تحریم اسرائیل نقش ایفا می‌کنند، مرتکب جرم فدرالی شده و تحت پیگرد قضایی قرار خواهندگرفت.»(۶)
بی‌تردید، فعالیت در ردای مبلغ و یکی از اعضای جنبش بنیادگرای مورمون، نقش مهمی در شکل‌گیری و تحول تمایلات سیاسی فلیک داشته و شاید بتوان چرخش وی به سمت محافظه‌کاری –از نوع افراطی آن- را در همین راستا ارزیابی کرد. در عین حال، عمل در این موقعیت –خواسته یا ناخواسته- مسیر را برای تثبیت و توسعه اقدامات این سیاستمدار در منصب مدیریت اجرایی مؤسسه «گلدواتر» (Goldwater) به عنوان دست راست جنبش «فتح‌ا… گولن» در غرب و ایالات‌متحده، هموار ساخته‌است؛ یکی دیگر از ابعاد مورد توجه در بررسی سوابق جف فلیک.
حامی سرسخت «گولنیسم»
مؤسسه گلدواتر با گرایش‌های لیبرال محافظه‌کار، پوششی بزرگ برای اشاعه اندیشه گولنیسم در غرب و کمک به بنیانگذار فراری این جنبش فکری یعنی فتح‌ا… گولن است. این مؤسسه، یکی از حامیان سرسخت تأسیس مدارس قراردادی «چارتر» (charter) به شمار می‌رود؛ مدارسی در امریکا که از سوی گروه فتح‌ا… گولن مدیریت می‌شود. «هم‌اکنون این جنبش -که از نظر دولت ترکیه، یک گروه تروریستی است- مدیریت ۱۴۰ مدرسه چارتر را در امریکا در اختیار دارد و به اشاعه اندیشه بنیانگذار خود می‌پردازد.
«بر اساس گزارش «واشنگتن‌پست» در ۲۰ ژوئیه ۲۰۲۱ م.، گروه گولن تنها در تگزاس ۴۶ مدرسه و دبیرستان چارتر در اختیار گرفته و مبلغ ۲۵۰ میلیون دلار به طور سالیانه از دولت امریکا کمک دریافت می‌کند. مدارس قراردادی، منبع مالی گروه وابسته به گولن در امریکاست. مؤسسه گلدواتر، مخالف انحلال و تعطیلی این مدارس بوده و تحت ریاست فلیک، حمایت خود از این جنبش را ادامه می‌دهد.»(۷)
گولن، یکی از مخالفان سرسخت «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهور ترکیه و حکومت اسلامی است که به سبب همین رویکرد، ناگزیر به تبعیدی خودخواسته دست زد و هم‌اکنون در امریکا به‌سر می‌برد. یکی از اصلی‌ترین دلایل قدرت مالی فتح ا… گولن، حمایت دستگاه های امنیتی و اطلاعاتی غرب، از او و افکارش است. «گولن معتقد است بخش اندک احکام اجتماعی اسلام ذیل حکومتی سکولار که ضد دین نباشد نیز قابل اجراست، لذا حکومت اسلامی را رد کرده و به حکومتی مبتنی بر دموکراسی اعتقاد دارد. به عقیده او، مفهوم جمهوریت، تطابق زیادی با مفهوم مشورت در اسلام دارد. همه این‌ها البته لائیک‌های ترک را راضی نکرده و بعضی، هنوز وی را خطری جدی برای سکولاریسم در ترکیه می‌دانند. گولن، مدعی است فعالیت سیاسی در رأس دغدغه‌های او نبوده و [در مسیر اصلاحات مدنظر خود] بیش از آنکه به تغییر ساختارهای اجتماعی و سیاسی بیندیشد، در فکر اصلاح فرد است. به اعتقاد وی باید نسلی نو تربیت کرد تا راه برای تغییر جامعه، هموار شود. این فردگرایی گولن، احتمالاً ریشه در تمایلات صوفیانه‌اش دارد.»(۸) بر مبنای همین اندیشه، شاهد راه‌اندازی مجموعه مدارس و دانشگاه‌هایی با محوریت اندیشه‌های گولن در غرب هستیم و حوزه فرهنگ و آموزش، اولویت‌های نخست وی تلقی می‌شود.
«هرچند این شخصیت، قائل به جدایی دین از سیاست است اما هیچ‌گاه دور فعالیت سیاسی را به طور کامل خط نکشیده و هر جا لازم است قدم در این حوزه می‌گذارد. تربیت‌‌یافتگان مدارس و دانشگاه‌های او فعالیت زیادی در ارتش، ژاندارمری، نهادهای امنیتی و قضایی ترکیه دارند.»(۹) کودتای سال ۲۰۱۶ م. علیه دولت اردوغان نیز نشان داد این جماعت حاضر نیست بر وسوسه قدرت چشم بپوشد.
اکنون، فردی به عنوان سفیر امریکا در ترکیه انتخاب شده که در واقع، حامی این کودتا بوده و تقویت گولنیست‌ها را همواره در دستورکار قرار داده‌است.
پشت‌پرده مأموریت
اکنون می‌توان با دیدی بهتر، مأموریت فلیک در ترکیه را مورد ارزیابی قرار داد؛ مأموریت مبلغی تبشیری و حامی جنبش سکولاریسم (ضد حکومت اسلامی) مروج اسلام مورد نظر ایالات‌متحده و غرب که از آن تحت عنوان «اسلام میانه‌رو» یاد شده و در کلام امام‌خمینی(ره)، «اسلام امریکایی».
تحلیلگران، ارزیابی‌های مختلفی در این زمینه عرضه داشته و هر یک از منظری بدین موضوع پرداخته‌‌اند، اما همگی در یک مورد اتفاق‌نظر دارند و آن، ایفای نقش فلیک برای پیشبرد تازه‌ترین اهداف سیاست‌خارجه امریکا در منطقه استراتژیک غرب آسیا با محوریت ترکیه است.
برخی یافته‌ها حاکی از آن است که سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) در چشم‌انداز ۲۰ ساله خود، آینده ترکیه را از منظر سه محور تهدیدات و مخاطرات، نقش منطقه‌ای و جهانی و نهایتاً دورنمای قدرت اجتماعی و مدنی این کشور، مورد بررسی قرار داده و ترکیه را به عنوان مبدأ تمامی مداخالات ۲۰ ساله آینده در جغرافیای کشورهای ترک‌زبان برگزیده‌است. در همین‌راستا، فلیک –این سناتور بازنشسته فراحزبی مرموز- انتخاب شده تا این تحولات راهبردی امریکا در حوزه مداخلات منطقه‌ای را پیش بَرَد. به‌طور کلی می‌توان تئوری راهبردی وی در مأموریتش در ترکیه را در محورهای ذیل، تشریح کرد:
- فلیک بر نقش ترکیه به عنوان نماینده قدرتمند «ناتو» در منطقه تأکید دارد و از حامیان این کشور در برابر قدرت‌های آسیایی و شرقی است. آرای منفی وی به طرح‌های ضدترکیه در کنگره نیز نشانی است از همین امر. البته این ایفای نقش ترکیه باید به مذاق کارگردان خوش آید. به همین‌خاطر است که فلیک با حمایت از جنبش مخالف اردوغان یعنی گولنیسم، به‌نوعی بسترسازی برای تعدیل قدرت و چه‌بسا کناره‌گیری وی را در دستورکار دارد. «در حوزه خارجی نیز با توجه به ظهور دوباره طالبان در افغانستان، ممکن است تحرکاتی برای تقویت جایگاه گولن و برقراری زمینه ارتباط با طالبان فراهم شود. احزاب مخالف اردوغان، گرچه نسبت به مخالفت سفیر جدید امریکا با رئیس‌جمهور ترکیه، دید مثبتی دارند اما حمایت وی از گولن را نیز برنمی‌تابند. شرایط داخلی ترکیه پس از کودتای ۲۰۱۶م.، بر هم ریخته به نظر می‌رسد. دستگیری و اخراج ده‌ها هزار نفر از شهروندان پس از وقوع کودتا، خود می‌تواند به نیرو محرکه‌ای برای کودتایی دیگر تبدیل شود. این موضوعی است که تحلیلگران مسائل امنیتی ترکیه، حول آن به اردوغان هشدار داده‌اند».(۱۰)
- استراتژی ناامن‌سازی ترکیه و عراق؛ به اعتقاد تحلیلگران سیاسی «امروز، امریکا در بسیاری از نقاط، قدرت مانور خود را از دست داده و چشم‌اندازی برای احیای آن، متصور نیست. در چنین شرایطی، دولت امریکا ناامن‌سازی منطقه غرب آسیا از طریق ایجاد شورش، کودتا و فراتر از آن، تقویت تروریسم تکفیری را نوعی عامل محرک در راستای بازتعریف موقعیت از دست‌رفته منطقه‌ای خود تلقی می‌کند.»(۱۱) محور فوق‌الذکر، مکمل همین استراتژی است.
- حرکت در مسیر «یینون»؛ حمایت مطلق لابی «آیپک» از انتصاب جف‌فلیک به عنوان سفیر امریکا در ترکیه، موضوعی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. تمام اقدامات نامبرده در مسیر ناامن‌سازی ترکیه و عراق، تقویت تجزیه‌طلبی قومیت‌گرایان ترک در کل منطقه، در کنار سازماندهی کردها در مدلی غیرسنتی، همه و همه در مسیر طرح جنبش یهودیت افراطی –موسوم به «یینون»(Yinon Plan) – است که البته برای یک مبلغ تبشیری مورمون، چندان دور از انتظار نیست!
- قومیت‌گرایی و تجزیه‌طلبی؛ فلیک، ضمن عناد آشکار با جمهوری‌اسلامی ایران، روسیه، فرانسه و ارمنستان، قائل به مهندسی هوشمند قومیت‌گرایی با تمرکز بر قوم کرد در منطقه است؛ وی در راستای کاهش قدرت و نقش‌آفرینی روسیه در منطقه و جهان، می‌کوشد احزاب و گروه‌های کرد را در مدلی نوین، مهندسی کرده و آن‌‌ها را در ساختاری خارج از مدل سنتی گروهک تروریستی «پ.ک.ک» جذب کند تا هدف اصلی‌اش یعنی ایجاد واگرایی ملی در ایران از یک‌سو و اعمال فشار بر روسیه را از سوی دیگر، دنبال کند. تلاش بر تمرکز قومیت کرد علیه ایران و روسیه، از آرمان‌های فلیک و مطابق با تغییرات راهبردی امریکا در منطقه است. دیگر اقدام فلیک در این محور، مخالفت جدی با لابی ارمنی و محور ارمنی-فرانسوی است. وی با دادن رأی منفی به لایحه کشتار ارامنه، تئوری ویژه‌ای در تشکیل اهرم فشار علیه ارمنستان در قفقاز با هدف به زانو درآوردن روسیه دارد. فلیک با حمایت و تقویت تجزیه‌طلبی قومیت‌گرایان ترک در کل جغرافیای منطقه (اعم از قفقاز، غرب‌آسیا و آسیای میانه)، نظریه سیاست مستقل امریکایی و اجتناب از همسویی با فرانسه را در رأس برنامه‌های خود دارد؛ که همه زیر چتر طرح یینون و لابی منتفذ آیپک(با نقش کلیدی‌اش در رقم زدن سیاست‌های ایالات‌متحده) هدایت می‌شود.
***
به‌این ترتیب، این انتصاب با توجه به محوریت اهداف مسیحیت‌صهیونیستی در ساختار خود، می‌تواند آثار گوناگونی را در منطقه غرب آسیا مترتب شود؛ از بسترسازی برای توسعه فعالیت‌های تبشیری در ترکیه –و کشورهای همسایه- گرفته تا اشاعه هرچه بیشتر شبکه‌ای از مسلمانان میانه‌رو با گرایش‌های لیبرال-سکولار. این انتصاب نشان داد اگر پای اهداف صهیونیسم جهانی در میان باشد، امریکا از بازی احزاب نیز چشم پوشیده و حرکت در مسیر فراحزبی را برای ایجاد هژمونی جهانی و تسلط یهودیت افراطی، مقدم می‌شمارد.
پی‌نوشت:
1-ویکی پدیا، ذیل عنوان «جفری فلیک».
2-جف فلیک سفیر جدید آمریکا در آنکارا مبلغ کلیسای مورمون هاست، پایگاه اینترنتی «حامیان ولایت» به نقل از روزنامه «جمهوریت»، ۹ آبان ۱۴۰۰ .
3-انتقاد سناتور جمهوری‌خواه از تبرئه ترامپ در سنا، باشگاه خبرنگاران جوان، ۲۸ بهمن ۱۳۹۹.
4-معرفی سناتور سابق جمهوری‌خواه به عنوان سفیر جدید امریکا در آنکارا، شفقنا، ۲۳ تیر ۱۴۰۰.
5-جف‌فلیک سفیر جدید آمریکا در آنکارا مبلغ کلیسای مورمون هاست، پایگاه اینترنتی «حامیان ولایت» به نقل از روزنامه «جمهوریت»، ۹ آبان۱۴۰۰.
6-همان.
7-همان.
8-یاری، حسین، آشوب با اسم رمز دموکراسی، جام‌جم، پنج‌شنبه ۲ دی ۱۴۰۰، ش ۶۱۱۲.
9-همان.
10-همان.
11-همان.