در عضوگیری فرقه‌ها هر عضو برای ورود به فرقه، پروسه‌ای را طی می‌کند که این پروسه در تمام فرقههای نوظهور یکسان است. ورود فرد به فرقه، به عوامل مختلفی بستگی دارد، ولی نکته مهم این است که فرقه‌ها برای ورود فرد، برنامه‌هایی دارند که از نظر نوع تکنیک‌های بکار گرفته شده و میزان انسجام آن با یکدیگر متفاوت هستند. در این مقاله سعی می‌شود، به تشریح این رفتارها که توسط فرقههای نوظهور به مرحله عمل رسیده، پرداخته شود.
دلایل جذب
افراد به دلایل مختلفی جذب فرقه‌ها می‌شوند. در بیشتر موارد به علت جهل و عدم آگاهی و تحت تأثیر وعده‌های فرقه فریب می‌خورند. برخی از عواملی که باعث عضو شدن فرد در فرقه می‌شود، شامل موراد زیر است:
- ناتوانی در برخورد صحیح با عضوگیر جنس مخالف
- معرفی فرقه از سوی دوستان نزدیک
- ناتوانی در پاسخ به سؤالات
- میل به هدف و انگیزه برای خدمت، تعالی و رشد
- اشتیاق به معنویت و داشتن احساسات خوب
- تجربه یک دوره آموزشی
- نداشتن اطمینان و احساس ناامنی از وضعیت آینده خود
- نامطمئن از آنچه در زندگی پیش خواهد آمد
- دوری از خانواده
- و…
در این میان برخی افراد برای عضوگیری آسیب‌پذیرتر از سایرین هستند، آنها غالباً کسانی هستند که:
- اعتماد به نفس ضعیفی دارند
- دچار سرخوردگی فقدان ارتباطات خانوادگی و معنویت
- تنهایی و افسردگی خفیف
- درگیر با تجربه وقایع شخصی بر هم زننده زندگی
- درگیری‌های مهمی نظیر طلاق یا بیکاری، بی‌خانمانی و… را از سر گذرانده‌اند
- و…
یکی دیگر از عواملی که زمینه جذب را توسط فرقه‌ها مهیا می‌سازد، تربیت ناصحیح خانواده‌ها، در مورد فرزندان است؛ اغلب خانواده‌ها دوست دارند، فرزندانشان ماجراجو، پرجوش و خروش بوده و به‌صورت مستقل نظم‌شکن یا خلاف روال نرمال و طبیعی جریانات رشد و حرکت کنند. مسائل شهرنشینی و فرهنگ صنعتی، شرایط اقتصادی، (تعداد) بسیار بالای بیکاری، زیر خط فقر بودن، عدم ثبات بازار کار، خلأهای اجتماعی و ایدئولوژی، بی‌ثباتی‌ها، تغییر و تحولات، سر در گمی‌ها، این اندیشه که فرد در دنیای جدید کجا ایستاده و در معمای پیرامون خود چگونه باید تصمیم بگیرد، عوامل دیگری هستند که زمینه آسیب‌پذیری افراد برای جذب و فریب توسط فرقه‌ها را به‌وجود می‌آورند.
جامعه هدف
فرقههای نوظهور با فرقههای کهن متفاوت‌اند. اگر در گذشته، بیشتر بزرگسالان جوان، هدف عضوگیری فرقه‌ها بودند، امروزه فرقه‌ها به‌دنبال طیف وسیعی از اعضا هستند و برای جذب هر کدام از این طیف‌ها برنامه‌ای خاص دارند.
فرقه‌ها تور تبیلغی خود را در مکان‌های شهری، روستایی و… پهن می‌کنند. البته بعضی از فرقه‌ها در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کنند؛ آنها گاه اقدام به عضوگیری از مسن‌ترها می‌کنند تا به پول آنها دست پیدا کنند و یا به عضوگیری از مجردها، اعضای خانواده (زن و مرد)، سرخوردگان سیاسی – اجتماعی، نوجوانان، جوانان و… می‌پردازند. فرقه‌ها از هر گونه حفره و خلأ و شرایط مساعدی استفاده کرده و به کادرسازی پرداخته و افراد را با فعالیت تشکیلاتی خود همسو می‌کنند.
افرادی که به عضویت فرقه‌ها درمی‌آیند، قشر یا گروهی خاص نیستند، بلکه طیف وسیعی از جامعه را در برمی‌گیرند. آنها می‌توانند خبرنگار، استاد دانشگاه، همسایگان ما، مسافران هواپیما، تحصیل کردگان، فروشنده و… باشند. امروزه هیچ کس از خطر فرقه‌ها در امان نیست. فرقه‌ها با کاربرد انواع شگردها و روش‌ها و ابزارهای مختلفی مانند: اینترنت، ماهواره و… که در اختیار دارند، به متقاعدسازی افراد برای جذب و ورود به فرقه می‌پردازند.
اهداف فرقه‌ها
فرقه‌ها دارای اهدافی کوتاه و بلندمدت هستند که عضوگیرها بر اساس آن اهداف عمل می‌کنند. در فرقه‌هایی که هدف بلندمدت دارند، افراد به‌منظور ماندن و اطاعت کردن به فرقه جذب می‌شوند. اما در اهداف کوتاه‌مدت عضوگیر به‌دنبال شرکت عضو در کلاس‌ها، خرید محصولات فرقه و… است.
روش عضوگیری
شروع عضوگیری توسط فرقه‌ها می‌تواند به شکل‌های مختلفی صورت گیرد. امضای یک فرم حمایت از گروه، خریدن بلیط قرعه‌کشی، تست شخصیت، تهیه یک کتاب، امضای یک کارت، شام مجانی، جلسه‌های آموزشی و…. از آن جمله‌اند. عضوگیرها در فرقه به شناخت اولیه از مخاطب می‌پردازند. این شناخت شامل بررسی سن، درآمد، طبقه، حرفه، تحصیلات و… افراد است تا بر اساس آن بتوانند راهی برای عضو کردن فرد در فرقه پیدا کنند.
روش‌های عضوگیری توسط فرقه‌ها ترکیب‌های مختلفی دارند که بسته به شناخت از مخاطب پایه‌ریزی می‌شود. این روش‌ها می‌تواند به‌صورت ترکیبی از فرد با فرد، دو به یک، عضوگیری پسران توسط دختران و… باشد. عضوگیرها در مرحله اولیه عضوگیری سعی می‌کنند، زبان و جهان‌بینی گروه را از پیروان یا افرادی که پتانسیل تغییر دارند، پنهان سازند.
مراحل عضوگیری
مراحل عضوگیری جذب و فعال‌سازی در فرقه‌ها به‌صورت یک مکانیزم است. این مراحل به شرح زیر است:
۱. اولین تماس (برقراری ارتباط): فرقه‌ها به شکل‌های مختلف با یک فرد ارتباط برقرار می‌کنند و همان طور که در بالا اشاره شد، این ارتباط می‌تواند با امضای یک فرم، حمایت از گروه یا شرکت در یک جلسه آموزشی و… باشد. به بیان دیگر، می‌توان این مرحله را مرحله قلاب‌زدن توسط فرقه معرفی کرد.
۲. دعوت: بعد از ارتباط، عضوگیر با یک فرد، وی پیشنهادی مثل دعوت به یک سخنرانی، شام مراسم فرقه، رساندن به خانه و… به فرد می‌دهد. در این مرحله عضوگیر سعی می‌کند خود را خیلی مهم، بزرگ و فعال نشان دهد.
۳. متقاعدسازی: از حیاتی‌ترین مراحل عضو شدن در فرقه است. پس از شرکت در مراسم فرقه، هم‌نشینی در یک جلسه آموزشی و صحبت با یک عضوگیر پرانرژی و با حرارت که سعی می‌کند، فضا و محیط فرقه را با هدف و با انگیزه نشان دهد و با شبهاتی که در ذهن فرد ایجاد می‌کند،کم‌کم فرد به‌سمتی هدایت می‌شود که برای عضو شدن در فرقه متقاعد می‌شود.
۴. پیشنهاد به فعالیت: تا این مرحله فرقه هنوز به هدف خود نرسیده؛ چون فرد هنوز وارد فعالیت تشکیلاتی و تبلیغ نشده است. از اینجا عضوگیر شروع به پیشنهاد دادن برای فعالیت در راستای اهداف فرقه می‌کند و با شناسایی استعداد و توان فرد، وی را وارد فعالیت تشکیلاتی می‌کند. اگر مقاومت کند، با شگردها و روش‌های مختلف فرد را وادار به تسلیم شدن در برابر این خواسته می‌کند.
۵. شروع فعالیت و تعهد: قبول پیشنهاد فعالیت از سوی فرد، برای فرقه خیلی مهم است؛ چون این تاکتیکی برای کنترل فرد و مکانیزمی برای عدم خروج وی از فرقه است. فرقه هر روز با فشارهایی که بر فرد می‌آورد و برنامه‌ای که طرح‌ریزی می‌کند، مانند: خواب، خوردن، تفریح، مطالعه و… تمام زمان‌های او را پر می‌کند و با این‌گونه رفتارها به دادن بینش‌های تشکیلاتی و تغییر روان و ذهن فرد می‌پردازد.
۶. تعهدات بالاتر و برنامه کار دوگانه: فرقه بعد از گرفتن تعهد و مسئولیت از فرد که در فرقه‌ها به شکل‌های مختلف است؛ گاه مکتوب و گاه گرفتن تعهد در جمع و… فرد را برای انجام رفتارهای دوگانه ترغیب می‌کند. در اینجا فرقه که روی عاطفه و احساس و ذهن عضو کار کرده، وی را برای تمام تصمیمات زندگی به فرقه وابسته کرده و روابط فرقه‌ای در زندگی ایجاد می‌کند. آنها جامعه بیرون را دروغگو، شیطانی، فاسد و… معرفی کرده، فرد را به‌سمتی هدایت می‌کنند که رفتارهایی خلاف ارزش‌های انسانی و اخلاقی داشته باشد، مثل: دروغ، فرار مالیاتی، قاچاق اسلحه، ترور، قتل و حتی طلاق برای اینکه همسر عضو فرقه نمی‌شود.
***
آنچه که باید نسبت به آن هوشیار باشیم، عملکرد و رفتار فرقه‌ها برای عضو شدن و قرار دادن فرد در چرخه فعالیت تشکیلاتی است. فرقه‌ها هر روز با تحقیقات و گرفتن بازخورد در تجربیات عضوگیری و با کمک گرفتن از ابزارهای مختلف، در پی عضوگیری و همراه کردن اعضا هستند که ما را ملزم می‌سازد تا با افشاگری این حرکات، مردم را نسبت به خطر فرقه‌ها واکسینه کنیم.