با تشکر از پژوهشگرمحترم حجت الاسلام و المسلمین سید محمد فاضلیان
فرقه پژوهی
یکی از شبهاتی که در ایام فاطمیه مطرح می گردد، این است که خانه های مردم در زمان حضرت زهرا (س) درب چوبی نداشته و مردم معمولاً در خانه خود را با حصیر یا پرده می پوشاندند و لذا اعتقاد شیعیان مبنی بر اینکه حضرت زهرا (س) بین در و دیوار قرار گرفته و پهلوی مبارکش شکسته و فرزندش سقط شده است، با واقعیت تاریخی و جامعه آن روزگار همخوانی نداشت و جزو جعلیات تاریخی است.
پاسخک
از دو طریق می توان به این شبهه پاسخ داد: یکی از طریق آیات قرآن کریم و دیگری از طریق سنت پیامبر اکرم (ص) و صحابه که در منابع معتبر شیعه و اهل سنت نقل شده است:
الف) قرآن کریم: خداوند متعال در آیه 61 سوره نور می فرماید: «…»
مراد از فرمایش خداوند متعال این است که در خانه پدر، مارد، برادر، خواهر، عمو، عمه، خاله و دایی و لو اگر خانه هم نباشند می توانید بروید و از طعام و خوراکی های موجود در خانه استفاده کنید و همچنین خانه ای که کلیدش در اختیار شماست «او ما ملکتم مفاتحه»؛ با توجه به اینکه خطاب اولیه آیات قرآن به مردم مکه و مدینه است با اندک تاامل در ظاهر آیه در می یابیم که باید خانه های آن روزگار درب داشته باشد، چرا که اگر دری وجود نداشته باشد، قفل و کلید بی معنا خواهد بود و اصلا معنای آیه برای مردم آن زمان قابل فهم نمی بود، بنابراین آیه شریفه ثابت می کند که خانه های مکه و مدینه درب و قفل و کلید داشته است.
ب) سیره پیامبر اکرم (ص) و صحابه در روایات شیعه و اهل سنت: (البته رویکرد اصلی منابع اهل سنت می باشد)
- در کتاب «صحیح مسلم» ج 3، ص 1593، حدیث 2010 روایتی از رسول گرامی اسلام نقل شده که حضرت به مردم دستور دادند: «و بالابواب ان تغلق لیلا»، «شب ها در منازل خود را قفل کیند».
این حدیث دلالت می کند که خانه ها در زمان پیامبر اکرم (ص) هم درب داشته و هم قفل می شده است.
- ابن کثیر دمشقی متوفای 774 هجری در کتاب «البدایه و النهایه» ج 3، ص 221 می نویسد: «و فی تاریخ البخاری أن بابه علیه السلام کان یقرع بالاظافیر، فدل علی أنه لم یکن لابوابه حلق»؛ «در تاریخ بخاری وارد شده است که صحابه با ناخنِ دستِ خود، درب خانه پیغمبر را می کوبیدند، بنابراین این مطلب دلالت می کند که درب خانه پیغمبر حلقه نداشته تا آن را بکوبند.»
اگر درب خانه نبی مکرم اسلام (ص) تنها پرده بود، آیا زمانی که با ناخن به آآن می زدند صدا می داد؟!
- ناصرالدین البانی در کتاب «صحیح أدب المفرد للإمام البخاری» ج 1، ص 290 روایتی نقل می کند: «عن من وجهه الشام، قلت: مصراعا کان أو مصراعین؟ ، قال: کان باباً واحداً»؛ «در مورد خانه عاایشه پرسیدند، گفت: در خانه او به طرف شام باز می شد سپس گفتم: در خانه عایشه یک لنگه بود یا دو لنگه بود؟ گفت: یک لنگه بود».
این روایت نیز نشاانگر این است که خانه های مدینه در داشته است، چون اگر در خانه های مدینه از پرده یا حصیر بوده باشد، دیگر شوال از یک لنگه یا دو لنگه بی معنا خواهد بود.
- در کتاب «صحیح بخاری» ج 1، ص 440، ح 1243 نقل شده است که عایشه می گوید: زمانی که خبر شهادت «زیدبن حارثه» به مدینه رسید، آمدم دیدم نبی گرامی اسلام در منزل نشسته و گریه می کند؛ «وأنا آطلع من شق الباب»؛ «و من از لای درز خانه نگاه می کردم».
این روایت نیز گویای این مطلب است که خانه های مدینه در داشته و درها نیز درز داشته که عایشه می گوید: من از درز درب خانه نگاه می کردم تا ببینم پیااامبر (ص) و دیگران برای زید بن حارثه چگونه گریه می کنند.
- عبدالرزاق صنعانی استاد بخاری متوفای 211 هجری در کتاب «المنصفم ج 5، ص 489، ح 9782 روایتی را از نبی گرامی اسلام (ص) نقل می کند سپس می نویسد: «ثم قام فأغلق علیهما بابه»؛ «سپس حضرت بلند شد و در خانه را به روی آن ها بست».
- در رابطه با حضرت زهرا (س) در کتاب «بحارالانوار» جلد بیست و هشتم روایتی نقل شده است که راوی می گوید: «قال عمر: قوموا بنا إلیه فقام أبو بکر و عمر و عثمان و خالد بن الولید و المغیره بن شعبه و أبو عبیده بن الجراح و سالم مولی أبی حذیفه و قنفذ و قمت معهم، فلما انتهینا إلی الباب فرأتهم فاطمه صلوات الله علیها أغلقت الباب فی وجوههم»؛ «عمر گفت: برخیزید تا پیش او (علی) برویم، پس ابوبکر، عمر، عثمان، خالدبن ولید، مغیره بن شعبه، ابوعبید جراح، سالم مولی ابوحذیفه، قنفذ و من به همراه او راه افتادیم، چون نزدیک خانه رسیدیم، فاطمه صلوات الله علیها آنان را دید و در خانه را به روی آنان بست».
- در کتاب «سلیم بن قیس هلالی» ج 28، ص 227، ح 14 نقل شده است که: «و فاطمه ع قاعده خلف الباب» «و فاطمه پشت در نشسته بود»؛ «أغلقت الباب فی وجوههم و هی لا تشک أن یدخل علیها ألا بأذنها فضرب عمر الباب برجله فکسره» «و زمانی که حضرت زهرا (س) مشاهده کرد که این افراد دارند می آیند در را بر روی آنان بست و شک نداشت که بدون اجازه وارد نخواهند شد، عمر در را که از شاخه های خرما ساخته شده بود با لگد شکست».
این حدیث نیز دلالت می کند که خانههای مدینه هم در داشته و هم قفل می شده است.
- در کتاب «الإمامه و السیاسه» ااثر ابن قتیبهه دینوری، ج 1، ص 16، «باب کیف کانت بیعه علی بن أبی طالب کرم الله وجهه» وارد شده است که بعد از خطبه حضرت زهرا (س) در مسجد: «فبکب أبوبکر طویلا ثم قام عمر فمشی معه جماعه حتی أتو باب فاطمه فدقوا الباب»؛ «ابوبکر گریه ای طولانی کرد سپس عمر برخاست و جماعتی همراه او به راه افتادند تا این که به درب خانه حضرت فاطمه رسیدند و به درب کوبیدند».
این روایت نیز بیاانگر این است که خانه ها در آن روزگار درب داشته است، چرا که پرده قابل دق الباب کردن نیست.
منابع:
- الخصال: ابن بابویه، محمد بن علی، محقق/ مصحح: غفاری، علی اکبر
- صحیح مسلم، مسلم بن الحجاج أبوالحسین القشیری النیشابوری، دار إحیا التراث العربی-بیروت.
- البدایه و النهایه، أسماعیل بن عمر کثیر الفرشی ابو القداء، مکتبه المعارف-بیروت.
- صحیح الأدب المفرد للأمام البخاری، محمد بن إسماعیل بن أبراهیم بن المغیره البخاری، حقق أحادیثه و علق علیه: محمد ناصرالدین الألبانی، دار الصدیق للنشر و التوزیع، الطبعه الرابعه، 1418 ه- 1997 م
- الجامع الصحیح المختصر، محمدبن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی، دار ابن کثیر، الیمامه، لبنان-بیروت
- تاریخ الإسلام و وفیات االمشاهیر و الأعلام، محمد بن أحمد بن عثمان الذهبی، دارالکتاب العربی، لبنان-بیروت.
- المنصف، أبوبکر عبدالرزاق بن همام الصنعانی، المکتب الإسلامی-بیروت.
- بحار الأنوار، مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، محقق/ مصحح: جمعی از محققان. دارالکتب الاسلامیه.
- الأمامه و السیاسه، أبو محمد عبدالله بن مسلم ابن قتیبه الدینوری، دار الکتب العلمیه-بیروت-1418ه.