از جمله مواردی که صوفیه از شریعت پا را فرا تر نهاده و با وجود تاکیدات بزرگان و علماء شیعه در طول تاریخ در مورد موسیقی و حد و حدود آن، اما صوفیه وقعی به این تاکیدات ننهاده و کار خود را ادامه داده و در مواردی به مخالفت با فتاوای این بزرگان تمام قد ایستاده اند و مواضعی محکم گرفته اند، هر چند در برهه ای از زمان به خاطر قدرت اجتماعی علماء شیعه نتوانسته اند به مخالفت رو در رو با ایشان بپردازند اما تا آنجا که توانسته اند به مخالفت علمی و پنهانی پرداخته اند.
موضوع موسیقی، غنا، لهو و لعب، رقصیدن از جمله مواردی است که به صراحت در فقه اسلامی و شیعی مبتنی بر قرآن و سنت رسول و آل رسو الله(صلوات الله علیهم اجمعین) دارای حدو حدود خاصی است که با رجوع به رساله های عملیه علماء برجسته حد و حدود آن را کاملا مشخص نموده اند، که در نهایت به این نقطه می رسیم که موسیقی اگر به حد غنا برسد حرام است.
اما یکی از مسائلی که در اکثر فرقه های صوفیه (با روشها و گونه های مختلف) وجود دارد، “سماع” است. مقصود آنان از سماع، همان موسیقی است که معمولا ضمن اشعار با محتوای عرفانی اجرا می نمایند و در روایات، از غنا و موسیقی و حتی سماع به شدت نهی شده است و فقهای بزرگ با استناد به این روایات گفته اند صحت مضمون شعر، هرگز باعث حلال شدن آهنگ و موسیقی نگردیده و بلکه حرمت آن را مضاعف می گرداند. مثلا کسی که با خواندن قرآن مجید، غنا انجام دهد، گناه او بسیار بزرگتر است از کسی که غنا را در غیر قرآن انجام می دهد.
صوفیان کتاب های زیادی درباره سماع نوشته اند و نه تنها آن را حلال دانسته اند، بلکه برخی از آنان گفته اند اگر کسی موسیقی را حرام بداند کافر است.[1]
و چون صوفیان در باب سماع، التزام عملی به شرع ندارند، عده زیادی از مجتهدان و علمای شیعه رساله های متعدد در باره سماع صوفیان و حرمت آن به نگارش در آورده اند.[2]
استفتاء از مراجع درباره حکم سماع
سوال : اخیرا یکی از اساتید دانشگاه برای موجه جلوه دادن سماع(رقص صوفیانه) با استناد به سخنان برخی از صوفیان و استشهاد به آیه شریفه (و تری الجبال تحسبها جامده و هی تمرّ مرّ السحاب) گفته که همه کوهها و ابرها و عالم در رقص و سماع اند. وی همچنین با بیان اینکه سماع حرکاتی موزون، ناشی از رقص و تلاطم روح است، سماع را تایید کرده و به دفاع از آن پرداخته است. با توجه به رواج روز افزون تصوف و عرفانهای کاذب خواهشمندیم بفرمایید آیا از لحاظ اسلام سماع حکم رقص را دارد؟ و حکم آن چگونه است؟
پاسخ مراجع معظم (دام ظلهم) :
مقام معظم رهبری:
ترویج عقاید باطل صوفیه حرام است. تقرب به خدای متعال با عبادت های جعلی حاصل نمی‌شود و باید از روش اهلبیت (علیهم السلام) پیروی کرد.
شماره استفتاء : ۲۲۲۷۷۵
آیت الله العظمی سیستانی:
موسیقی لهوی حرام است و همینطور غنا که سخن باطل با کیفیت لهوی است حرام می باشد و اگر سخن باطل نباشد نیز اشکال دارد, و این روشها بر خلاف طریقه ی صحیحه اتباع اهل بیت (علیهم السلام) است.
آیت الله صافی العظمی گلپایگانی:
به هیچ وجه مستند شرعی ندارد باید بدانید افرادی که به اصطلاح عرفا نامیده می شوند اکثریت دارای انحرافات فکری و عقیدتی و روشهای خرافی می باشند و گفتارها و سخنانی دارند که با نصوص قرآن مجید و احادیث شریفه مخالفت دارد. افرادی از این فبیل طریقه متشرعه و ملتزمین به احکام و آداب شریعت را نداشته اند و اگر هم برخی آنها را از عقاید فاسده تبرئه نمایند برای شخص مسلمان آراء و عقایدشان حجت نیست و قدر مسلم این است که این افراد و آرائشان در طول چهارده قرن در محیط مذهب و تشیع هیچگاه مرجع و ملجا نبوده است و در همه ادوار واعصار رهبران عقیدتی شیعه، افرادی مثل ابن بابویه پدر صدوق و خودصدوق و شیخ مفیدها و شیخ طوسی ها و علامه حلی ها و مجلسی ها و صدها و هزارها علما از این قبیل بوده اند که در ارائه مرزهای بین کفر و اسلام و همواره کلامشان قطعی و قاطع بوده است. اکنون هم راه و صراط مستقیم همان راه آنها است. مع ذلک برای مزید شناسایی به حال این افراد می توانید به کتابهایی مثل: خیراتیه و فضائح الصوفیه و نقدی بر مثنوی و حدیقه الشیعه و عرفان و تصوف و جستجو در عرفان اسلامی رجوع نمایید.
شماره اتوماتیک استفتاء : ۹۰۳۲۷
آیت الله العظمی مکارم شیرازی:
در اسلام چیزی به نام سماع نداشته و نداریم و این مطلب ساخته دست برخی از فرقه های منحرف صوفیه است. آن آیات نیز هرگز دلالت بر جواز رقص سماع نمی کند و استدلال و استناد به آن آیات برای جواز این رقص غلط اندر غلط است. جهت اطلاع از عقاید انحرافی صوفیه می توانید به کتاب ما «جلوه حق»رجوع کنید.
آیت الله مظاهری:
حرام است و شرکت در این گونه جلسات نیز جایز نیست.
آیت الله نوری همدانی:
اینگونه برداشتها از قرآن که منشأ آن هوی و هوس می‌باشد و هیچگونه مستند عقلائی ندارد و تفسیر به رأی است حرام است.
شماره استفتاء : ۲۵۶۲
آیت الله محمد عزّالدین حسینی زنجانی:
فرق صوفیه و اعمال آنها از نظر فقه شیعه مورد تایید نبوده و سماع نیز جایز نیست.
آیت الله سید محمد شاهرودی:
سماع و حرکاتی که معروف به رقص سماع است نیز جائز نیست.
آیت الله موسوی اردبیلی:
استناد اینگونه اعمال به آیات قرآن بی اساس و فاقد اعتبار است و انجام آنها شرعیتی ندارد.
شماره استفتاء : ۰۰۰۶۰۶۸
منابع:
1-به رساله “بوارق الماع” رجوع شود.
2-در این باره به رساله “سلوه الشیعه” چاپ شده در مجموعه “میراث اسلامی ایران” دفتر دوم ص 337 و نیز به “میراث فقهی” شماره اول رجوع شود.
3- پایگاه پژوهش درباره ابن عربی، عرفان و تصوف
4- پایگاه جامع فرق و ادیان
برای مطالعه بیشتر رجوع شود به کتاب “در خانقاه بیدخت چه می گذرد؟” اثر ناشر الاسلام گنابادی