امت اسلامی با وجود اختلافات فکری در گرایش‌های مذهبی توانست، با الهام از رهنمودهای حیات‌بخش اسلام، پیوند اخوت در میان خود ایجاد کند و در پرتو کلمه توحید و توحید کلمه، در برابر تهاجم سنگین دشمنان استوار بماند. اما این وحدت با پایه‌ریزی مبانى فکرى وهابیت مورد هجمه قرار گرفت. وهابیت با اتهام ناروای بدعت و شرک به مسلمانان ضربه‌های جبران‌ناپذیری به صفوف به‌هم پیوسته آنان وارد ساخت و با نابودی آثار بزرگان دین، ممانعت از شعائر اسلامی و جلوگیری از توجه مردم به انبیا و اولیای الهی در راستای تحقق اهداف شوم دشمنان دیرینه اسلام گام برداشت.
ابن‌تیمیه و شکاف میان امت اسلام
پیشرفت اسلام در اروپا و شکست اندلس برای غرب صلیبی بسیار تلخ و ناگوار بود. از این رو، در اندیشه انتقام برآمد و در سال‌های پایانی قرن پنجم ه ق، پاپ، رهبر کاتولیک‌ها با صدور فرمان حمله به قبله اول مسلمانان، صدها هزار مسیحی کینه‌جو را راهی قدس کرد. به این ترتیب، جنگ‌های صلیبی که حدود ۲۰۰ سال به‌طول انجامید و میلیون‌ها کشته و مجروح برجای گذاشت، آغاز شد.
در آن هنگام که مصر و شام با صلیبیان درگیر بودند، امت اسلامی با طوفانی سهمگین‌تر یعنی حمله مغولان مواجه شد که آثار ارزشمند اسلامی را نابود و غارت کردند. در طی حملات مغولان، بغداد به خاک و خون کشیده شد و طومار خلافت عباسی در هم پیچید و حلب و موصل نیز گرفتار همین بلا شدند.
ابن‌اثیر، مورخ مشهور، در این‌باره می‌نویسد: «مصائب وارده بر مسلمانان از سوی مغول آن‌چنان سهمگین بود که مرا یارای نوشتن آن نیست و ای کاش مادر مرا نمی‌زایید و ای کاش، پیش از حادثه مرده بودم و شاهد این فاجعه نبودم.»[1]
در طول سلطه مغول، فرستادگان سلاطین اروپایی همواره می‌کوشیدند تا با جلب نظر مغولان و همدستی آنان امت اسلامی را از دو سو تار و مار کنند. در این میان اباقاخان فرزند هولاکو با دختر امپراتور روم شرقی ازدواج کرد و با پاپ و سلاطین فرانسه و انگلیس بر ضد مسلمانان متحد شد و به مصر و شام لشکر کشید.
ناگوارتر از همه اینکه ازغون (نوه هولاکو) به وسوسه وزیر یهودی‌اش یعنی سعدالدوله ابهری در اندیشه تسخیر مکه و تبدیل آن به بت‌خانه افتاد و مقدمات این دسیسه را نیز فراهم ساخت که خوشبختانه با بیماری ارغون و قتل سعدالدوله، این قتله بزرگ عملی نشد.[2]
در چنین زمان حساسی که کشورهای اسلامی در تب و تاب درگیری‌های ویرانگر می‌سوختند و مسلمانان تحت حملات ناجوان‌مردانه شرق و غرب قرار گرفته بودند. ابن‌تیمیه نظریه‌پرداز وهابیت به نشر افکار انحرافی خود پرداخت و شکاف تازه‌ای در امت اسلامی ایجاد کرد.
محمد بن عبدالوهاب و ضربه به وحدت جهان اسلامی
در شرایطی که امت اسلام از چهار سو مورد تهاجم شدید استعمارگران صلیبی قرار داشت و جامعه اسلامی بیش از هر زمان دیگری نیازمند وحدت کلمه بود، محمد بن عبدالوهاب، با طرح مجدد افکار ابن‌تیمیه فرقه وهابیت را بنیان نهاد. وی مسلمانان را به جرم توسل به انبیا و اولیای الهی مشرک قلمداد کرد و فتوا به تکفیر آنان داد. عبدالوهاب خون مسلمانان را حلال و کشتن آنان را جایز دانست و اموال آنان را جزء غنایم جنگی به‌حساب آورد و عده زیادی را به خاک و خون کشید.
این امر در شرایطی صورت گرفت که انگلیس بخش عظیمی از هند را با زور و تزویر از چنگ مسلمانان خارج ساخته و با پایان دادن به امپراتوری مسلمانان تیموری، نقشه تسخیر پنجاب، کابل و سواحل خلیج فارس را در سر می‌پروراند و به سمت جنوب و غرب ایران پیشروی می‌کرد.
فرانسوی‌ها نیز به رهبری ناپلئون مصر، سوریه و فلسطین را اشغال کرده و در حالی که به امپراتوری مسلمان عثمانی چنگ و دندان نشان می‌دادند، در اندیشه نفوذ به هند بودند.
روس‌های تزاری هم که مدعی جانشینی سزارهای مسیحی روم شرقی بودند، با حملات مکرر به ایران و عثمانی می‌کوشیدند تا قلمرو حکومت خویش را از یک سو تا قسطنطنیه و فلسطین و از سوی دیگر تا خلیج فارس گسترش دهند و بدین منظور اشغال نظامی متصرفات ایران و عثمانی در اروپا و قفقاز را در صدر برنامه‌های خود قرار داده بودند.
حتی آمریکایی‌ها نیز چشم طمع به کشورهای اسلامی شمال افریقا دوخته و با گلوله باران شهرهای لیبی و الجزایر سعی در رخنه و نفوذ به جهان اسلام داشتند.
مفتیان وهابی سعودی زمینه‌ساز تفرقه در جهان اسلام
امروز که جریان استکبار جهانی کمر به نابودی اسلام و ملت مسلمان بسته و اساسی‌ترین طرح نظریه‌پردازان و متفکران غرب ایجاد تفرقه میان مسلمانان است. مفتیان وهابی آل‌سعود، عملاً در خدمت بیگانگان قرار گرفته‌اند و با صدور فتواهای نادرست و مبتنی بر موهومات و تخیلات راه هر گونه وحدت میان امت اسلامی را مسدود کرده و زمینه تفرقه در میان مسلمانان را بیش از پیش فراهم می‌سازند.
برای نمونه، از شیخ عبدالعزیز بن باز، مفتی اعظم عربستان استفتا شده:
«با توجه به آگاهی شما از گذشته شیعیان نظرتان درباره تقریب میان شیعه و اهل سنت چیست؟ وی در پاسخ گفته است: تقریب میان شیعه و اهل سنت ممکن نیست؛ زیرا عقاید این دو با همدیگر سازگاری ندارد و همبستگی میان آنان امکان‌پذیر نیست. همان‌گونه که نمی‌شود یهود، نصاری و بت‌پرستان را با اهل‌سنت در یک جا جمع کرد و تقریب ایجاد کرد. همچنین به‌سبب اختلاف اعتقادی که میان شیعه و اهل سنت وجود دارد ، تقریب میان آنان امکان پذیر نیست.»[3]
به علاوه در کتاب “مسأله التقریب”[4] نخستین پیش‌‌شرط وحدت و تقریب با شیعه، اثبات مسلمان بودن شیعه بیان شده است!
در همین زمینه “عبدالعزیز قاری”، از علمای بزرگ مدینه طی مصاحبه‌ای بیان کرده: «ما امروز در برابر دشمن مشترکی قرار داریم که دارای سه زاویه است: آمریکا، یهود و روافض (شیعه). حوادث عراق و لبنان ثابت کرد که هدف اصلی این دشمنان اهل سنت و جماعت هستند و ما باید در برابر این دشمنان متحد باشیم.»
وی ادامه می‌دهد: «کسانی که معتقدند که اهل سنت دارای یک مذهب هستند، باید تلاش کنند اعتقاد به مذاهب چهارگانه را از محدوده اهل سنت و جماعت خارج کنند و گرنه این مذاهب چهارگانه فقهی، وسیله انحراف جامعه خواهند بود.»[5]
ارزش و جایگاه وحدت از منظر قرآن و سنت اسلامی
وحدت در قرآن
شکی نیست که یکی از عوامل پیشرفت ملت‌ها و رمز پیروزی آنان پیوند و اتحاد است. قرآن مجید ملل اسلامی را به‌سوی یگانه عامل وحدت یعنی تمسک به حبل‌الله دعوت می‌کند و از هر گونه تعرفه بر حذر می دارد:
«واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا: همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید.»[6]
قرآن تمام مسلمانان را امت واحد و دارای هدف واحد و خدای واحد می‌داند: «إنّ هذه أمَّتکم أمّه وحده وأَنا رَبُّکُمْ فَاعبدون: قطعاً این پیامبران بزرگ و پیروانشان همه امت واحدی بودند و پیرو یک هدف و من پروردگار شما هستم. پس مرا پرستش کنید.»[7]
همچنین امت اسلامی را با هم برادر به حساب آورده و انتظار دارد که روابط میان آنان همانند روابط دو برادر باشد و در صورت بروز کوچک‌ترین اختلاف، دستور صلح و آشتی می‌دهد: «إنما المؤمنون إخوه فأصلحوا من أخویکم واتّقوا الله لعلَّکم ترحمون: مؤمنان برادر یکدیگرند، پس دو برادر خود را صلح و آشتی دهید و تقوای الهی پیشه کنید، باشد که مشمول رحمت او شوید.»[8]
سنت نبوی و اتحاد
پس از پیروزی مسلمانان در جنگ بنی‌المصطلق میان دو تن از انصار و مهاجر اختلاف افتاد، مرد انصاری فریاد برآورد و قبیله خود را به کمک خواست و مرد مهاجر نیز مهاجران را به استمداد طلبید. وقتی این خبر به اطلاع پیامبر (ص) رسید، فرمودند:
«این سخنان زشت و قبح را کنار بگذارید؛ چون این رفتار دوران جاهلیت است و خداوند متعال، مؤمنان را برادر یکدیگر قرار داده و از یک حزب و یک گروه به حساب آورده است. تمام فریادخواهی‌ها در هر زمان و مکان باید به صلاح اسلام و مسلمانان صورت گیرد. نه اینکه به صلاح یک دسته و به ضرر دسته دیگر انجام پذیرد و پس از این هر کسی چنین شعار جاهلی سر دهد، مورد نکوهش قرار گرفته و تعزیر خواهد شد.»[9]
آثار شوم اختلاف از دیدگاه امام علی (ع)
۱. عامل انحراف فکری
امام علی (ع) بر این باور بودند که «الخلاف یَهْدِمُ الرَّأی» انسان در محیط آرام می‌تواند نظریه درست ارائه دهد و در جو آکنده از برخورد و اختلاف دچار انحراف و کج فکری می‌شود.[10]
۲. نشانه بطلان قطعی یکی از دو طرف
امیرالمؤمنین معتقد بود که اختلاف همان پیمودن راه باطل است: «مَا اخْتَلَفَ دَعْوَتان إلا کانت إحداهما ضلاله: اگر دو نظریه در برابر هم قرار گرفت، قطعا یکی از آن دو باطل است.»[11]
۳. زمینه‌ساز تسلط شیطان
امام علی (ع) می‌فرماید: «ملازم جامعه اسلامی باشید؛ چون دست خدا همواره با جماعت است و از تفرقه بپرهیزید؛ زیرا گروه اندک، طعمه شیطان می‌شود. همان‌طور که گوسفند رهاشده از گله نصیب گرگ می‌شود.»[12]
۴. نشانه بلیدی باطن
«همانا شما برادران دینی یکدیگرید، چیزی جز درون پلید و نیت زشت شما را از هم جدا نساخته است.»[13]
۵. زمینه‌ساز فتنه
«همانا شیطان راه‌های خود را به شما آسان جلوه می‌دهد تا گره‌های محکم دین شما را یکی پس از دیگری بگشاید و به‌جای وحدت و هماهنگی بر پراکندگی شما بیفزاید.»[14]
اهمیت وحدت جهان اسلام در عصر حاضر
در عصری زندگی می‌کنیم که تمامی دشمنان برای نابودی اسلام هم‌پیمان شده و همه امکانات سیاسی و اقتصادی خود را برای از بین بردن اسلام از صحنه بین‌الملل به‌کار گرفته‌اند. طرح نوین “هانتینگتون”، نظریه‌پرداز یهودی در کتاب “برخورد تمدن‌ها” مؤید این مطلب است. هانتینگتون کانون درگیری در آینده نزدیک را غرب و چند کشور اسلامی عنوان می‌کنند.
وی طی مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی سی ان ان، واقعه ۱۱ سپتامبر را نماد بارز نظریه برخورد تمدن‌ها که تقریبا یک دهه پیش مطرح شده است، داست. این رویداد روابط جهان اسلام و غرب را دگرگون کرد؛ به‌طوری که احساسات ضد آمریکایی در جهان اسلام (به‌ویژه خاورمیانه) و احساسات ضد اسلامی در غرب شدت یافت.
دکتر “مایکل برانت”، معاون سابق سازمان اطلاعات آمریکا نیز در کتاب نقشه‌ای برای جدایی مکاتب الهی می‌نویسد: «باید افرادی را که با شیعه اختلاف‌نظر دارند، علیه شیعه منظم و مستحکم کرده و اندیشه کافر بودن شیعه گسترش داده شود و آن‌ها را از جامعه جدا کرده و علیه آن‌ها مطالب نفرت‌برانگیز نوشته شود.»[15]
“گلادستون” نخست‌وزیر اسبق انگلیس می‌گوید: مادامی که قرآن در دست مسلمان‌هاست، اروپا نه می‌تواند بر شرق تسلط یابد و نه احساس امنیت کند.[16]
بن‌گوریون، نخست‌وزیر سابق رژیم غاصب صهیونیستی نیز می‌گوید: آنچه ما را به وحشت انداخته این است که می‌ترسیم در جهان عرب محمد (ص) تازه‌ای ظهور کند.[17]
از طرفی با اینکه به اعتقاد مسیحیان حضرت مسیح (ع) به دست یهود کشته شده و به‌همین سبب در طول ۲۰ قرن بغض و کینه و عداوت میان آنان حاکم بود، اما برای ایجاد وحدت میان مسیحیت و یهود در برابر مسلمانان، دولت واتیکان طی اطلاعیه‌ای رسمی، یهود را از این جنایت تبرئه کرد.
جالب اینکه این اعلامیه در سال ۱۳۹۳ه. ق همزمان با جنگ اسرائیل با مسلمانان صادر شد تا تمام نیروهای یهود و نصاری را در برابر مسلمانان بسیج کند.
بدیهی است، در موقعیت فعلی هرگونه حرکتی که موجب تفرقه میان صفوف مسلمانان باشد، به‌ضرر اسلام است و چهره نورانی مکتب اسلام را در سطح بین‌الملل مخدوش می‌کند و افکار عمومی را نسبت به مکتب نورانی اسلام بدبین می‌سازد.
تمسک به قرآن و عترت تنها راه وحدت
با مراجعه به کتاب‌های فریقین درمی‌یابیم که پیامبر (ص) راه رفع اختلاف و ایجاد وحدت میان امت اسلامی را نشان داده و آن چیزی جز تمسک به قرآن و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) نیست:
«من دو چیز گران‌بها در میان شما به یادگار می‌گذارم، اگر به آن دو چنگ زدید، هیچ گاه گمراه نخواهید شد. یکی از این دو بزرگتر و مهم‌تر از دیگری است کتاب خدا (قرآن) این ریسمان الهی که از آسمان تا زمین کشیده شده است و عترت و خاندان من. این دو از همدیگر جدا نخواهند شد تا کنار حوض بر من وارد شوند، پس بیندیشید که چگونه حق مرا درباره این دو ادا می‌کنید.»[18]
برخی از بزرگان و مفسران اهل سنت مانند فخررازی حاکم نیشابوری، ابن حجر مکی و حتى ناصر الدین البانی وهایی نیز بر صحت این حدیث (تقلین) تصریح کرده اند. (۱۳)
خاتمه بحث به بیانات حضرت آیت‌الله صافی مزین می‌شود که گویاتر از هر کلام دیگر است. ایشان می‌نویسد:
«هنگامی که کتاب “العواصم من القواصم” را خواندم، از تلاش نویسنده آن برای ایجاد تفرقه میان مسلمانان شگفت زده شدم و به حق سوگند، به ذهنم خطور نمی‌کرد که در عصر حاضر، یک مسلمانی برای دور کردن مسلمانان از همدیگر و ایجاد اختلاف میان آنان اینچنین کوشش کند و همه مصلحان و منادیان وحدت را به نادانی و دروغگویی و نفاق و حیله متهم سازد.
بالاترین مصیبت اینجاست که این کتاب توسط دانشگاه بزرگ مدینه منوره چاپ و منتشر شده است. آری! و مادامی که کتاب‌هایی همانند “الخطوط العریضه”، “الشیعه والسنه”، والعواصم من القواصم به وسیله دانشگاه اسلامی مدینه منوره چاپ و منتشر می‌شود که عداوت و دشمنی با اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) را آشکار نموده و حقایق تاریخی را انکار کرده و هرگونه وحدت میان مسلمانان را زیر سؤال می‌برد و با منادیان وحدت به مخالفت بر می‌خیزد، چگونه می‌شود، به تقریب مذاهب اسلامی و وحدت مسلمین دست یافت؟»[19]
منبع: وهابیت از منظر عقل و شرع، تألیف سید محمد حسینی قزوینی
[1]. ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج ۱۲، ص ۳۵۸
[2]. برای آگاهی بیشتر، رجوع کنید به: وهابیت، مبانی فکری و کارنامه عملی، تألیف استاد سبحانی، صص ۲۱ و ۲۲ و برای آگاهی از جنایات مغول و روابط آنان با صلیبیان بر ضد اسلام رجوع کنید به: عباس اقبال آشتیانی، تاریخ مغول، صص ۱۹۷، ۲۲۶ و ۱۹۱ به بعد.
[3]. مجموع فتاوا و مقالات بن باز، ج ۵، ص ۱۵۶
[4]. رجوع کنید به: مسأله التقریب بین أهل السنه والشیعه، ج ۲، ص ۲۵۳، چاپ پنجم
[5]. جریده الرساله الجمعه، ۷ رجب ۱۴۲۶ ه.ق
[6]. آل‌عمران، آیه ۱۰۵
[7]. انبیاء، آیه ۹۲
[8]. حجرات، آیه ۱۰
[9]. در المنشور، ج ۲، ص ۱۵۷، جامع البیان، ج ۲، ص ۱۳۲، فتح القدیر، ج ۱، ص ۳۶۸ و تفسیر الوسی، ج ۴، ص ۱۴.
[10]. نهج البلاغه، حکمت ۲۱۵
[11]. همان، حکمت ۱۸۳
[12]. همان، خطبه ۱۲۶
[13]. همان، خطبه ۱۱۳
[14]. همان، خطبه ۱۲۱
[15]. روزنامه جمهوری اسلامی تاریخ ۵/ ۳/ ۱۳۸۳ و هفته نامه افق حوزه تاریخ ۲۸/ ۲/ ۱۳۸۳
[16]. الإسلام على مفترق الطرق، ص ۳۹
[17]. روزنامه الکفاح الإسلامی، سال ۱۹۵۵ م، هفته دوم، ماه نیسان
[18]. صحیح ترمذی ج ۵ ص ۳۲۹، ح ۳۸۷۶ در المنثور ج ۶، ص ۷ و ۳۰۶ و تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۱۱۳
[19]. صحیح الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۲۱۷، ج ۲۴۵۴ و ج ۱، ص ۴۸۲، ح ۲۴۵۷
ارتباط با ما: ferghepajoohi@gmail.com